Tìm hiểu phong tục tập quán của người K’Ho

Đà Lạt từ lâu đã nổi bật bởi vẻ đẹp quyến rũ của thiên nhiên, đất trời nhưng có lẽ điều thực sự khiến mảnh đất ấy trở nên lưu luyến chính là bởi chiều sâu của những nét văn hóa truyền thống của các đồng bào dân tộc nơi đây.

Người K’Ho với những nét phong tục, tập quán riêng biệt, độc đáo đã trở thành một phần trong du lịch văn hóa của Đà Lạt, cùng Vntrip tìm hiểu nhé.

Nhà của người K’Ho (ảnh sưu tầm)

Quan niệm về thần thánh

Để sinh tồn và phát triển giữa thiên nhiên, núi rừng, người K’Ho tại địa điểm du lịch Đà Lạt đã tự tạo nên những cách ứng xử, phong tục rất đặc biệt và thú vị. Họ tin rằng trong cuộc sống đang diễn ra thường ngày vẫn luôn có một lực lượng siêu nhiên, các đấng bề trên tối cao tồn tại và dõi theo từ rừng xanh sâu thẳm, những đỉnh núi cao hùng vĩ, đến những hang động, khe suối, con sông… Người K’Ho vẫn gọi các đấng siêu nhiên như thần thánh và ma quỷ với cái tên đầy tôn kính và sùng bái là Yàng và Cà.

Những vị có vị trí cao như thần Ndu được coi là người tạo nên muôn loài: con người, động vật, gia súc, thần Núi Lang Biang, thần Sấm, tiếp theo dưới một chút là những vị thần thiên nhiên mà người K’Ho vẫn thường xuyên lui đến như thần Nước, thần Nhà, thần Sông, thần Suối, thần Cây… Điều đặc biệt, với mỗi dòng tộc, mỗi ra đình họ lại thờ 1 vị thần riêng mà họ kính trọng hay những người chủ nhà thường mơ thấy vị thần đó về phù hộ cho gia đình, người thân.

Xã Lát – nơi sinh sống của người K’Ho (Ảnh sưu tầm)

Sinh sống trong quần thể buôn làng nên tất cả người dân K’Ho dù làm gì cũng phải luôn ghi nhớ trong thâm tâm ý thức, trách nhiệm về củng cố, phát triển, đoàn kết, giúp đỡ nhau, bảo vệ thiên nhiên xung quanh, tuân thủ theo trưởng tộc, trưởng làng là những người già cao tuổi có địa vị, kiến thức trong buôn làng. Nơi phong tục, bàn bạc, hội họp được diễn ra thường được nười dân bao quanh những chum rượu cần thơm nức trong bầu không khí trang nghiêm, nhưng cũng đầy sự ấm áp của tình cảm thật thà chất phác đúng với bản chất con người núi rừng.

Phong tục cưới hỏi

Nói đến phong tục hôn nhân của người K’Ho tại địa điểm du lịch Đà Lạt, họ theo chế độ mẫu hệ mà hiểu theo tiếng người xuôi đó là tập tục bắt chồng, có một quy định mà ai cũng phải tuân theo đó là anh em cùng trong một họ thì không được kết hôn, người K’Ho lấy họ theo họ của mẹ. Ví dụ như người của tộc Liêng Hót, Đa Gút sẽ không lấy người họ C’Ho Lạch và ngược lại… người K’Ho vẫn truyền miệng nhau mà hát khi men say ngà ngà bên ché rượu cần rằng:

“ Mài rìu mài xà gạc thì tìm đá cứng

Đặt bẫy bắt chim nên tìm lối mòn

Lấy vợ lấy chồng con cô con cậu

Bỏ ruộng thì đói

Cắt váy thì nghèo

Bỏ con cô con cậu thì thành đầy tớ”.

Người K’Ho bên đốm lửa (Ảnh sưu tầm)

Ngày nay, việc người K’Ho kết hôn với người ngoài buôn làng, người nơi khác đã không còn bị cấm đoán như ngày xưa, nếu chẳng may người vợ hoặc người chồng mất đi thì người còn lại phải chờ 1 năm sau để được bước thêm bước nữa tạo lập một gia đình mới mang lại hạnh phúc. Còn người nào vi phạm thì sẽ phải chịu tội trước già làng xét xử, nếu buôn làng không xét xử người có tội thì họ tin rằng điềm không may, không tốt sẽ ập đến đem lại tai ương cho mọi người.

Điều khá thú vị của người K’Ho Lạch không giống như người kinh, con trai đi hỏi vợ thì nhà gái sẽ là nhà đi hỏi cùng với ông mai khéo ăn nói và có duyên đến nhà trai dạm hỏi, thưa chuyện.

Đến khi mang thai, người phụ nữ K’Ho tại địa điểm du lịch Đà Lạt sẽ kiêng không được ăn các thịt động vật như nhím, tê tê, không mang vác vật nặng, đeo gùi sau lưng vì như người già có kinh nghiệm truyền lại rằng ăn vào sẽ rất khó khăn khi sinh đẻ.

Người K’Ho (Ảnh sưu tầm)

Trong vòng 7 ngày sau sinh, người lạ sẽ không được đến nhà ngoại trừ anh em, bạn bè thân thiết, và trong khoảng thời gian ấy, người nhà sẽ treo một sợi chỉ xanh ở trước cửa để báo hiệu.

Phong tục ma chay

Về phong tục ma chay, gia đình nào có người mất thì cả làng sẽ tự động đến giúp đỡ, mỗi người một việc, tiếng chiêng sẽ ngân vang lên để tiễn đưa linh hồn người mất về nơi an nghỉ. Người ta hạ cây, lấy rìu khoan ruột rỗng ra để làm chiếc quan tài, trên quan tài có trang trí bằng cách vẽ các hình thù màu sắc sặc sỡ, ngôi mộ sẽ được đặt ở nghĩa địa của làng, đầu quay về hướng đông còn chân thì quay về hướng tây.

Người K’ho Srê cho rằng người mà mất đi theo một cách bất thường là bị ma quỷ trù yểm, nên khi chôn cất xong sẽ cắm xung quanh những lưỡi câu, các con vật như ếch, cóc mắc câu sẽ được người thân trong gia đình giữ lại. Còn đối với người chết bất đắc kỳ tử, người K’Ho Srê kiêng trong 8 ngày, trong 8 ngày đó họ không đi ra khỏi làng, khách không được đến khi thấy lá cắm ngoài nhà để báo hiệu là trong nhà có kiêng cữ, xác người chết bất đắc  kỳ tử chôn riêng chứ không chôn chung ở nghĩa địa. Chết xấu phải nhờ phù thuỷ đến cúng đuổi tà ma ra khỏi nhà.

Nếp nhà người K’Ho (Ảnh sưu tầm)

Với những phong tục tập quán đó, người dân K’Ho đã góp một phần làm phong phú thêm cho văn hóa của Đà Lạt. Đến và trải nghiệm, bạn sẽ thấy thật nhiều điều thú vị.